Vrijwilligerswerk in toerisme en recreatie onder de loep: aanbevelingen voor een duurzame toekomst
In het kader van het World Leisure Congress heeft CELTH (Centre of Expertise Leisure, Tourism & Hospitality) drie onderzoeksprojecten gefinancierd, waaronder een studie naar vrijwilligerswerk binnen de Nederlandse vrijetijdssector. Dit onderzoek, uitgevoerd door Breda University of Applied Sciences en NHL Stenden Hogeschool, richtte zich op de vraag hoe vrijwilligerswerk in deze sector toekomstbestendig kan worden georganiseerd in een snel veranderende samenleving.
Aanleiding en onderzoeksmethode
Vrijwilligers vormen het fundament van veel LTH-organisaties: in sommige gevallen bestaat meer dan twee derde van het personeelsbestand uit vrijwilligers. Tegelijkertijd staat deze vorm van burgerparticipatie onder druk door maatschappelijke ontwikkelingen zoals vergrijzing, toenemende diversiteit, veranderende motivaties en technologische vooruitgang. De onderzoekers kozen voor een kwalitatieve aanpak, met workshops, interviews en focusgroepen bij Friese en vijf Brabantse organisaties: Alliantie Zuiderwaterlinie, Nationaal Monument Kamp Vught, Van Gogh Village Museum Nuenen, Stichting Wildlife van Safaripark Beekse Bergen en Het Markiezenhof in Bergen op Zoom. De resultaten werden geanalyseerd via thematische analyse en gevalideerd in een co-designworkshop met de betrokkenen. In deze bijdrage staan de Brabantse resultaten centraal.
Belangrijkste bevindingen
Een opvallende conclusie is dat de vrijwilligerspopulatie weinig divers is, zowel qua leeftijd als culturele achtergrond. De meeste vrijwilligers zijn ouder, autochtoon en gemotiveerd door maatschappelijke betrokkenheid, sociale contacten of het inzetten van hun kennis. Jongeren en vrijwilligers met een migratieachtergrond zijn ondervertegenwoordigd. Jongeren zien vrijwilligerswerk vooral als opstap naar hun carrière, terwijl autochtone vrijwilligers het benutten om hun taalvaardigheid en integratie te bevorderen.
Vrijwilligerswerk wordt als flexibel ervaren qua tijdsbesteding, maar minder qua inhoud. Jongeren zouden eerder instappen als er meer kortlopende, afgebakende taken beschikbaar waren. Tegelijkertijd willen oudere vrijwilligers meer zeggenschap over de visie en dagelijkse gang van zaken binnen de organisatie. De huidige generatie 65-plussers is mondiger, hoger opgeleid en gewend aan verantwoordelijkheid.
Daarnaast is vrijwilligerswerk sterk geprofessionaliseerd. Vrijwilligers tekenen contracten, voeren voortgangsgesprekken en vallen onder gedragscodes zoals de Fair Practice Code. Toch blijft de behoefte aan een menselijke benadering groot: vrijwilligers willen zich gezien en gehoord voelen, ruimte krijgen voor eigen initiatief en duidelijke communicatie over hun rol en verantwoordelijkheden, en onderdeel uitmaken van een hechte ‘community’.
Aanbevelingen
De BUas onderzoekers doen een aantal concrete aanbevelingen om vrijwilligerswerk toekomstbestendiger te maken:
- Vergroot de diversiteit door actief jongeren en mensen met een migratieachtergrond te betrekken.
- Bied meer flexibiliteit in taken en tijdsbesteding om nieuwe doelgroepen aan te spreken en te behouden.
- Stimuleer participatie van vrijwilligers in beleidsvorming en dagelijkse besluitvorming.
- Erken vrijwilligers als volwaardige en kundige partners in de organisatie.
- Zorg voor transparante communicatie en een duidelijke uitstraling als organisatie, zodat de juiste vrijwilligers worden aangetrokken.
- Investeer in welzijn en ontwikkeling van vrijwilligers om betrokkenheid, gezondheid en ‘community building’ te waarborgen.
Deze inzichten zijn niet alleen waardevol voor de deelnemende organisaties, maar bieden ook handvatten voor de bredere LTH-sector. Het is voor het eerst dat deze thema’s op kwalitatieve wijze zijn onderzocht in de Brabantse context.
Meer informatie
Voor meer achtergrond en verdieping bij dit onderzoek, zie de volgende bronnen: