Afbeelding
De afgelopen weken had ik het voorrecht om namens PUM een ondernemer in Ghana te helpen en adviseren over verdere duurzame ontwikkeling van een toeristisch ecopark, met opgravingen uit het stenen tijdperk. Twee weken vrij genomen en met gelekoorts-vaccinatie en malariapillen op zak heb ik me ondergedompeld in de Ghanase cultuur, die ik als een warme deken over me liet vallen. Naast de specifieke vraag van deze ondernemer, was een bezoek aan Ghana extra interessant door de unieke context die het tegenovergestelde is van hier in het ontwikkelde en wellicht zelfs ‘verwende’ westen: geen goed functionerende basisinfrastructuur, weinig investeringsruimte, veel arbeidskrachten, beperkte economie maar volop ruimte en potentie voor ontwikkeling.
Ik schets kort de situatie: Ghana ligt in West-Afrika en grenst aan Ivoorkust, Burkina-Faso en Togo. Het wordt gekenmerkt door verschillende culturele, etnische en religieuze groepen. Over het geheel genomen staat Ghana bekend om zijn relatief stabiele sociale omgeving in vergelijking met sommige andere landen in de regio. Dat is een van de weinige gelijkenissen met de huidige Nederlandse situatie… Zo ligt er naast de officiële regeringsstructuur veel macht bij de etnische structuur van lokale chiefs en regionale koninkrijken. Zij beslissen bijvoorbeeld over de verdeling van grond voor (toeristische) ontwikkeling. Deze unieke structuur is bepalend en leidt tot een beperkt organisatievermogen bij de overheid op veel terreinen. Zo is de basisinfrastructuur niet goed met een gebrek aan goede wegen tot gevolg, waardoor veel toeristisch interessante highlights niet ontwikkeld en slecht bereikbaar zijn. Het land wordt dan ook door minder dan een miljoen bezoekers per jaar bezocht. Dat terwijl Ghana juist grote behoefte heeft aan instroom van buitenlandse toeristen die geld en buitenlandse valuta in de economie steken. Toeristische potentie is er volop met veel toeristische highlights.
Zo anders dan de Nederlandse situatie is er nog volop ruimte – sterker nog – grote behoefte aan economische en toeristisch-recreatieve ontwikkeling. Het land ligt vol met grotendeels onontdekte toeristische parels, zoals de tientallen forten aan de kust die in het verleden werden gebruikt in de slavenhandel. Bepalend voor hoe de wereld er vandaag uitziet, indrukwekkend om te zien en ervaren. De financiële middelen en governance om locaties verder te ontwikkelen, te ontsluiten en te vermarkten ontbreken echter.
De gebrekkige structuur kenmerkt zich ook door beperkte wetgeving; het is aan iedere Ghanees om zijn eigen plek te veroveren en ontwikkelen, een eigen huis te bouwen en basisinfrastructuur te realiseren – do as you like. Desondanks staat het ondernemerschap in Ghana nog in de kinderschoenen en is dat een voorrecht voor zij die beter bemiddeld zijn, aangevuld met ervaring (en geld) opgedaan in het buitenland.
En duurzaamheid? Daarover is (nog) geen discussie gaande in Ghana… logisch gezien het gebrek aan de basale infrastructuur die wij hier al decennia georganiseerd hebben. De vraag is ook: mogen we dat van de Afrikaanse landen op dit moment verwachten? Afrika is verantwoordelijk voor amper 4 procent van de wereldwijde uitstoot van CO2, maar incasseert zo'n 80 procent van de impact van de klimaatverandering. Dat terwijl China, de VS en Europa decennia hebben geprofiteerd van economische groei en daarmee hun share met negatieve ecologische impacts hebben behaald en ruimschoots overschreden. Dit reist tot de vraag: hoe gaan we om met landen die nog verstoken zijn van noemenswaardige economische ontwikkeling? Ontzeggen we hen ook de duurzame ontwikkeling van het toeristisch potentieel, omdat dat niet past in een toekomstige klimaatneutrale wereld? In het advies heb ik voor mijn opdrachtgever een ‘kompas’ ontwikkeld met verschillende opties om op de middellange termijn daadwerkelijk tot duurzame ontwikkeling, meer gasten en een langere verblijfsduur te komen. Als dát lukt, dan zal de hele regio daar enorm van profiteren.
Menno Stokman
Directeur CELTH