Toerisme in balans? Hoe meet je dat?

De Rli stelde al in 2019 in haar rapport ‘Waardevol Toerisme’ dat voor een afgewogen toeristisch-recreatief beleid een zorgvuldige analyse nodig is van alle impact van toerisme en recreatie op zowel economie, samenleving als leefomgeving. Ondanks veel (internationale) studies op deelaspecten van balans ontbrak tot op heden een integrale methodiek om een bestemming in balans meetbaar te maken. In de studie ‘Waardevol toerisme is werken aan balans’, is dat nu voor het eerst uitgezocht.

Het onderzoek ‘Waardevol toerisme is werken aan balans’ van het Data & Development Lab is uitgevoerd door de HZ University of Applied Sciences, Breda University of Applied Sciences en NHL Stenden Hogeschool - samenwerkend in Centre of Expertise Leisure Tourism & Hospitality (CELTH), met het Nederlands Bureau voor Toerisme en Congressen (NBTC) en Saxion Hogeschool.

Insights Expert Evelien-Visser Jonker van NBTC over de achtergrond en aanleiding van het onderzoek: “Balans is een veelbesproken thema binnen de toeristische sector. Het ontbreekt echter momenteel aan een methode om balans te meten. Met dit DDL-project hebben we de verschillende onderdelen van balans inzichtelijk gemaakt en hoe dit gemeten kan worden. Dit kan dan weer gebruikt worden als startpunt voor gesprek over balans op een bestemming.”

Balans op de weegschaal

Eerste conclusie is dat er niet één methode bestaat die zowel impact als draagkracht in kaart brengt. Daarom worden van elk te meten aspect de best bruikbare indicatoren en beschikbare data in het eindrapport en de online tool op een rijtje gezet. Nieuw is de introductie van de weegschaal voor het meten van balans met aan de ene kant de “impact” en aan de andere kant de “draagkracht”. Deze twee zijden van de weegschaal wil je als bestemming zoveel mogelijk “in balans” houden. Aandacht voor zowel impact als draagkracht is voor projectmanager Diana Kortweg Maris van het HZ Kenniscentrum Kusttoerisme essentieel: “Veel studies in binnen- en buitenland focussen op de impact van toerisme, maar veel betrokkenen in Nederland blijken de draagkracht van de bestemming net zo belangrijk te vinden. Die zijde van de weegschaal is tot nu toe vaak onderbelicht gebleven.” De schaal met de impact omvat de toeristische druk op een bestemming en de impacts die toerisme heeft op natuur en milieu, economie en sociaal-maatschappelijk leven. Aan de andere kant van de weegschaal staat de draagkracht met de ecologische, sociale, psychologische, fysieke en economische factoren.

Naar een optimum

Andere uitermate relevante conclusie is dat het niet gaat om het vinden van maximale aantallen of exacte grenswaarden maar om een te bereiken optimum. Duidelijk is daarin dat de positieve impact van toerisme en recreatie groter moeten zijn dan de negatieve impact, dat de impact gelijkelijk verdeeld moet zijn over de betrokkenen en dat de toeristische druk moet passen binnen de draagkracht van een bestemming, zowel per deelonderwerp als integraal. Korteweg Maris licht toe: “Op basis van heel veel studies in binnen- en buitenland doen we nu een voorstel voor universele indicatoren voor het meten van impact en draagkracht. Maar er zijn geen universele grenswaarden, elke bestemming is anders en dat maakt dat een kwalitatieve beoordeling door experts niet mag ontbreken.”

Onderdeel van beleidscyclus

Belangrijkste aanbeveling is dat onderzoek naar balans onderdeel moet worden van de beleidscyclus met betrekking tot toerisme en recreatie. De regie daarvoor ligt nadrukkelijk bij de overheid. Omdat er niet één gouden -alles bepalende- formule voor balans is, vraagt het onderwerp om werksessies met experts vanuit verschillende invalshoeken. Voorafgaand aan het onderzoek om de methoden en de daarvoor benodigde data te bepalen en achteraf om de resultaten te duiden. Evelien Visser-Jonker: “Lokale context is hierbij van groot belang. Experts en belangrijke stakeholders binnen een bestemmingen dienen gezamenlijk de belangrijkste indicatoren te kiezen en hier de juiste (lokale) duiding aan te geven.” De resultaten uit het lokale of regionale balansonderzoek vormen een belangrijk uitgangspunt voor het bepalen dan wel bijstellen van toekomstbestendig toeristisch-recreatief beleid.

De next step

Voor Korteweg-Maris is de volgende stap heel duidelijk: “We willen graag aan de slag om alle voorgestelde indicatoren ook daadwerkelijk te gaan meten voor één of meerdere bestemmingen. En natuurlijk willen we ook werken aan het invullen van een aantal witte vlekken in de benodigde data.”

Nieuwsgierig geworden?

Lees dan online verder en ontdek alles over de tools en methoden die je kunt inzetten bij het meten van een bestemming in balans. https://ddlpublicaties.nbtc.nl/meten-van-balans/start.

Via de projectpagina op de CELTH-site kun je ook het eindrapport downloaden.

Je kunt ook de video van de online kennissessie terugkijken op: https://vimeo.com/nbtc/kennissessie13-12-2022

Meer weten? Dan kun je ook contact opnemen met themamanager Leefomgeving van CELTH: Daniek Nijland via daniek.nijland@hz.nl.